Bouwkundige Geschiedenis
Rijksmonument de Swaen vanaf 1400

De Swaen aan de Oeverstraat 32 is een tweebeukig dwarshuis met een verdieping en zolder. De bakstenen voorgevel is vijf traveeën breed en symmetrisch van opzet. Ook op de verdieping zijn vijf vensters aanwezig. De kap bestaat voor uit een pannen zadeldak. Op de grens van voorgevel en kap is een als kroonlijst uitgevoerde gootlijst met een groot aantal blokken. In het midden is een fronton geplaatst met een omkranste oeil de boeuf.

Van 1400, 14e, 15e, 16e en 17e eeuw
De ontwikkeling van het huis begint rond 1400. Een groot gebouw van kloostermoppen die het huidige perceelbreedte overschrijdt, krijgt in de 14e eeuw of 15e eeuw een opkamer aangebouwd op de oude kelder, de huidige B&B kamer. Opmerkelijk zijn de zeer forse muren van het huis van kloostermoppen. De dikte van de buitenmuren op kelderniveau zijn buitenproportioneel: van 125 tot 150 cm. Naast de opkamer komt een nieuwe kelder met daarboven één bouwlaag in de eerste helft van de 16e eeuw, de huidige zitkamer aan de voorkant van het huis.

Rond 1663 wordt de voorste beuk opgehoogd en is het haakse achterhuis ontstaan. Cosmetische ingrepen vinden plaats in de loop van de tijd.

1792-1807
In 1788 wordt Jan Hendrik baron van Lynden van Lunenberg door koning Willem V benoemd tot hoofdofficier van Wijk bij Duurstede. Hij moet het huis in 1788 verworven hebben. Het sterke vermoeden is dat Jan Hendrik het huis tussen 1792 en 1807 heeft laten aanpassen in late Lodewijk XVI stijl. In het huis komt in een slaapkamer op de eerste verdieping aan de voorzijde namelijk het wapen van David van Bourgondië voor.

Jan Hendrik krijgt vanaf 1792 het kasteel Duurstede van de stad in erfpacht voor het schamele bedrag van 2 gulden en tien stuivers per jaar. Hij was dus ook eigenaar van het kasteel van Wijk bij Duurstede. Zondigde de Wijkse gemeenschap zich aan het rove van kloostermoppen, de baron haalde het meer kunstzinnige zegel van aardewerk van rond 1460 uit de ruïne.
Het zegel zit nog altijd in de schouw op de slaapkamer op de eerste verdieping.

Uitbreidingen in 1820
In 1820 vindt een uitbreiding plaats van de begane grond, de verdieping en de kap. Van een eenbeukig dwarshuis met een haaks geplaatst achterhuis wordt Oeverstraat 32 een tweebeukig dwarshuis.

2013 – 2019 Jac Sandberg en Femke van der Zijpp
(tekst Jac Sandberg)

Na het verhuizen van Tim Lakeman naar het Ewoud en Elisabeth Gasthuis komt het huis op 30 december 2015 in handen van Jonkheer Johannes Albertus Cornelis Sandberg (Jac) en Femke van der Zijpp. Jac, geboren in Amerongen op 3 december 1972 stamt af van de adellijke familie Sandberg. Zijn ouders zijn Hendrik Cornelis Sandberg (Den Haag, 29 december 1935) en Adriana Maria Elisabeth van der Noordaa (Soerabaja, 2 april 1935).

De vader van Jac Sandberg is sinds de jaren ’80 bevriend met Tim Lakeman. De heren hebben elkaar veelvuldig ontmoet in het Schippershuis ten tijde dat de familie Sandberg een klipper had met als ligplaats de “dode arm” in Wijk bij Duurstede waar de jonge Jac heeft leren roeien. De familie Sandberg woonde destijds op de theekoepel van het kasteel Amerongen, Bergweg 6, Amerongen. Jac leerde Tim Lakeman en het huis op de Oeverstraat 32 kennen rond zijn vijftiende. Tim is altijd een sparringpartner geweest in de carrière van Jac, die is opgeleid als Industrieel Ontwerper aan de TU Delft en werkzaam als organisatieadviseur in diverse industrieën. 

Na een lang ziekbed van Tim Lakeman heeft Jac Tim geholpen de werkzaamheden van zijn stichting De Kromme Rijn, opleidingsinstituut voor ondernemingsraden af te ronden. Het huis op de Oeverstraat moest verkocht worden en Jac en Femke hebben na taxatie een bod gedaan waarmee Tim akkoord is gegaan. Het paar had drie kinderen toen het na de koop van Oeverstraat 32 op 31 december 2015 naar het nieuwe huis verhuisde.

In huize De Swaen staan de jonge ouders voor het immense karwei om het huis op te knappen. Diverse ramen waren dichtgetimmerd, op zolder stonden circa 20 emmers om de lekkage op te vangen en de vloeren waren verzakt. De tuin was verwilderd en het huis stond vol met 30 jaar historie. Ondanks de zeer aimabele staat waarin het huis zich bevond was de potentie goed zichtbaar. 

Mooie bijkomstigheid was dat Tim diverse vergunningen voor verbouwingen had aangevraagd en gekregen, maar nooit uitgevoerd. Jac en Femke hebben vrijwel geen nieuwe vergunningen aan hoeven vragen en daardoor onder andere dubbelglas mogen plaatsen in de achtergevel en zijgevels wat naar huidige maatstaven door de monumentenwacht niet meer toegestaan zou worden.

Met Wilbert van van Woudenberg als hoofdaannemer en steun en toeverlaat hebben zij het casco van top tot teen gerestaureerd en voor zover de monumentenwacht dat toelaat het huis naar moderne maatstaven geïsoleerd en voorzien van hedendaags comfort.

Een greep uit de werkzaamheden op chronologische volgorde:


Casco werkzaamheden:
– Verwijdering van de pannen en de panlatten. Aanbrengen van dakisolatie en twee nieuwe dakkapellen. – – Vervanging van al het lood en zink. Aanbrengen van de oude pannen. 
– Vervangen van alle kozijnen ramen en deuren in de achtergevel en de beide zijgevels, gemaakt volgens de oude leest door de firma van Es naar tekening van architect Ton van der Woude die als kind ook op de Oeverstraat 32 gewoond heeft.
– Restaureren van het metselwerk in de achtergevel op de plaats waar vroeger de serre heeft gestaan en nu de buitendeuren naar de eetkamer zitten.
– Vervangen van al het voegwerk in de achtergevel, zijgevels en schoorstenen.
Restaureren van de vloeren op de eerste verdieping met hout van de vloeren uit de kamers op de begane grond.
– Restaureren van de hoofdbalk in een van de voorkamers inclusief sleutelstukken waarvoor het dak gestut moest worden.
– De marmeren gang beneden is uit zijn kalkmortel verwijderd. Isolatie en vloerverwarming is aangebracht en de oude marmeren vloer is weer in kalkmortel aangebracht zodat deze later weer verwijderd kan worden.
– Verwijderen van de vloeren in de benedenkamers aan de zuidzijde. Deels afgraven van zand boven de gewelven van de kelder en aanbrengen van isolatie en vloerverwarming in beton in de benedenkamers.
– Verplaatsen deur naar de eetkamer naar de plek tegenover de keukendeur
– Restauratie van twee rookkanalen en aanbrengen van twee gesloten haarden in de benedenkamers.
– Openen van de poort aan de achterzijde, verkrijgen van vergunning voor de inrit en vernieuwen van de deuren.
– Grotendeels vervangen van de elektrische installatie
– Grotendeels vervangen van de verwarmingsinstallatie
– Compleet schilderwerk buitenom.
– Restauratie van de stoep aan de voorzijde inclusief het plaatsen van een nieuwe fundatie.

Voor wat betreft de afwerking zijn de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

– Restaureren en aanhelen van diverse stukken lambrisering en betimmering in de kamers boven en beneden.
– Aanbrengen van wandbespanning op het oude frame dat achter het hardboard vandaan kwam.
– In de benedenkamers is een houten Franse vloer uit circa 1820 in Hongaarse punt aangebracht.
Restauratie van de gang beneden en herstel van de voordeuren.
– Aanbrengen van een geluiddempend akoestisch plafond in de achterkamer met behoud van oude ornamenten.
– Vergroten van de blinde deuren in de achterkamer.
– Weer aanbrengen van de blinde kastdeuren met wandbespanning in de voorkamer.
– Diverse kamers en gang beneden geschilderd en hoogwaardig afgewerkt.

Afgezien van de restauratie van de stoep en het maken van de deuren en kozijnen zijn alle werkzaamheden uitgevoerd door Wijkse ondernemers met zeer veel verstand van zaken en bovenal veel plezier en toewijding. De strenge selectie aan de poort heeft zijn vruchten afgeworpen: De samenwerking was altijd plezierig en – nadat Jac een dakkapel af had laten breken omdat die niet naar het zin was – de kwaliteit goed. De mensen kenden elkaar en afstemming ging geruisloos.

Groot respect voor twee Wijkse dames: Roza die het huis al die tijd schoongehouden heeft voor zover dat ging en Mary die drie dagen per week kookte en de kinderen na school opving. Na de verbouwing vroegen de kinderen zich regelmatig wanneer iedereen weer terug zou komen en waar Ton de timmerman nou toch was. Na een jaar lang bijna 10 man over de vloer waren ze aan de gezelligheid die dat met zich meebracht gewend geraakt. 

Tijdens de verbouwing zijn er twee eksters van het dak geschoten. Jac verdacht een beruchte achterbuurman. Iedereen, de politie incluis, raadde hem echter aan deze achterbuurman hierop aan te spreken. De Wijkse tamtam deed zijn werk en binnen een uur kwam de dader zich verontschuldigend melden bij Jac die op zijn Tjalk in de Stadshaven aan het werk was. De dader kreeg een baan aangeboden bij de politie wegens zijn uitstekende trefzekerheid van schieten. Nadien mochten de kinderen weer de tuin in.

Werkzaamheden 2019-2021
Bij de overname van huis door Wijnand Jongen en Gertje van Roessel op 4 januari 2019 is zo’n driekwart van de door Jac en Femke geplande binnen en buiten verbouwing klaar.

Op de begane vloer moet de keuken en de slaapkamer aan de voorzijde van het huis nog worden gerestaureerd, op de eerste verdieping de badkamer, delen van het trappenhuis en de slaapkamer aan de voorkant.

Met Wilbert van van Woudenberg en Arjen van der Veen als hoofdaannemer, Jos Vernooij als timmerman, Paul de Coo als elektricien en Paul Fraza als schilder wordt in januari 2019 als eerste het trappenhuis aangepakt. Fons Molder van Formaat Keukens uit Amerongen helpt met het installeren van de keuken. Wim van Beek Jan Best Verlichting uit Aalsmeer helpt met nostalgische verlichting in het hele huis. Over het meeste messing deur-, raam en veiligheidsbeslag adviseren de mensen van Weijntjes Hang en Sluitwerk.

In het trappenhuis wordt de smalle trap van de eerste verdieping naar de zolder vervangen door vergelijkbaar brede trappen als in de rest van het trappenhuis. Alle trappen krijgen nieuwe trapleuningen en balustrades met Wijks profiel. Het plafond en de balken van het trappenhuis worden in oude staat hersteld. Wim van Beek van Jan Best Verlichting uit Aalsmeer zorgt voor een lichtplan voor de overloop en de gang op de eerste verdieping.

Ook wordt de badkamer op de eerste verdieping aangepakt. Er komt vloerverwarming in de vloer, waarop oude Franse boeren plavuizen worden geplaatst die bij De Opkamer in Made op de kop worden getikt. Een klein nis raampje dat achter een gipswand verborgen zit wordt teruggehaald. De oude gietijzeren badkuip wordt opgeknapt en de ‘gouden’ sanitair armaturen blijven behouden. Een oude wastafel wordt bij Jan van Ijken Oude Bouwmaterialen in Eemnes op de kop getikt.

In de eerste maanden van 2019 wordt de voorkamer op de begane grond aangepakt. De oudste kamer van het huis wordt volledig gestript. De smalle tussenkamer met toilet en douche wordt opengebroken. In de voorkamer, die tussen 2015 en 2019 dienst had gedaan als werk, bouw en materialen kamer, wordt een badkamer gebouwd met afgesloten toilet en inloopdouche. In eerste instantie met de gedachte om als logeerkamer c.q. oudedagsvoorziening dienst te doen.
Op 16 maart 2019 betrekken Gertje en Wijnand het huis.

In de zomer van 2019 is de keuken aan de beurt. Het oude dienstbode hok met verlaagd plafond -in het verlengde van de toilet op de begane grond- wordt bij de keuken getrokken. De oude deur naar het dienstbode hok wordt gerestaureerd met o.a. oud glas en gebruikt als nieuwe deur voor de trap naar de kelder. Wanneer het verlaagde plafond van het dienstbode hok wordt gesloopt verschijnt een balkenplafond, met op een van de balken de handtekening van timmerbedrijf J. van der Ham & Zn. Ook is in het dienstbode hok een van de tramrails teruggevonden die in de Oeverstraat moet hebben gelegen. Wanneer de tramlijn van Wijk bij Duurstede naar Doorn in 1931 wordt opgeheven, worden door de Wijks bevolking tramrails uit de grond gehaald en gebruikt om huizen te versterken. In de keuken zelf wordt de ingebouwde oude voorraadkast behouden, hersteld en geschilderd. De nieuwe keuken krijgt in samenwerking met Fons Mulder van Formaat Keukens uit Amerongen dikke hardstenen bladen, eikenhouten keukenkasten en een breed Frans Lacanche fornuis. In het oude dienstbode hok staat de koelkast en is een grote ingebouwde voorraadkast, met oude planken en een oude deur uit het huis. De keuken wordt begin augustus 2019 opgeleverd.

Tegelijkertijd met de verbouwing van de keuken wordt in de zomer achter in de tuin ook een grote schuur opgetrokken. Met de bestaande vergunning en de tekeningen in de hand verrijst er een klassieke puntschuur met twee verdiepingen met oude rode oud-Hollandse dakpannen. De oude trap uit het trappengat in het huis verhuist naar de schuur en waar mogelijk worden oude balken en planken uit het huis gebruikt. Ook worden voorbereidingen getroffen om de schuur op termijn bewoonbaar te maken. Ook wordt het achterste gedeelte van de tuin aangepakt. Er komt een extra schaduw terras bij onder de beukenbomen en tegen de muur aan de Nieuwstraat wordt van oude kloostermoppen een
open haard opgetrokken. Bij ‘t Achterhuis uit Udenhout wordt een oude antieke hardstenen Belgische trog op de kop getikt, als ook een oude antieke buitenaanrecht.

In het voorjaar van 2020 wordt de voorkamer op de eerste verdieping aangepakt. Wijnand en Gertje hebben de kamer dan al omgedoopt tot David van Bourgondië kamer, vanwege het zegel van de bisschop uit Utrecht, dat rond 1795 in de kamer moet zijn beland. Het aardewerk zegel van David van Bourgondië wordt door schilder Hans Fraza
in oude staat hersteld.

In 2021 wordt op zolder een badkamer gebouwd die uitkijkt op het kasteel van Wijk bij Duurstede. De verwarmingsinstallatie wordt aangevuld met zonnecollectoren op het dak en een zonneboilervat van bijna 1.000 liter geplaatst (800 liter buffer en 180 liter drinkwater) ruim 800 liter, wat samen met 22 zonnepanelen ervoor moet zorgen dat er duurzaam kan worden gestookt. In samenspraak met de vaste lichtleverancier Wim van Beek van Jan Best Verlichting uit Aalsmeer wordt een belichtingsplan voor de zolder gemaakt en aangebracht. Ook worden er openslaande deuren naar het met kleine oude antieke rode plavuizen bekleedde terras geplaatst. Het kleine terras biedt uitkijk op de Lek, de rode daken van de huizen van de binnenstad en de kasteeltoren van Wijk bij Duurstede.